Acente, Distribötür (Tek Satıcı) ve Franchise

Bild von <a href="https://pixabay.com/de/users/Tumisu-148124/?utm_source=link-attribution&amp;utm_medium=referral&amp;utm_cam

Acente: Dünya ticareti büyük oranda üretici ile tüketici arasında tacire bağımlı ya da bağımsız olarak hareket eden aracıların faaliyetlerine dayanmaktadır. Acente bu süreç içersinde tacirden bağımsız fakat sürekli olarak tacir nam ve hesabına sözleşmeler akdederek ya da bu sözleşmelere aracılık ederek hizmet sunmaktadır. Acentelik ilişkisi, müvekkilinin ticari faaliyet sahasını ilgilendiren bir işin görülmesi ihtiyacına yöneldiğinden alelade hizmet veya vekâlet ilişkisinden ayrılmak istenmiştir.

Acente kavramı, ülkeden ülkeye değişik anlamlara gelebilmekte hatta aynı hukuk ailesine mensup ülkelerin, kavrama verdikleri isim farklılık gösterebilmektedir. Büyük Britanya, Amerika Birleşik Devletleri, Yeni Zelanda ve Avustralya gibi Anglosakson Hukukunun hâkim olduğu ülkelerde acente, başkası ad ve hesabına hareket etme yetkisini haiz kişilere denmektedir. 
Acentelik müessesi Alman Hukukunda “Handelsvertreter”, İsviçre Hukukunda ise “Agenturvertrag” başlıkları altında düzenlenmiştir. “Handelsvertreter”in Türkçe tam karşılığı “ticari mümessil” olmasına karşın Türk Hukukundaki acentelik kurumu ile örtüşmektedir. İsviçre Hukukundaki “Agenturvertrag” Türkçeye “acentelik sözleşmesi” olarak çevrilmektedir.

Distribütör (Tek satıcı):   Tek satıcılık sözleşmesi sağlayıcı ile tek satıcı arasındaki hukuki ilişkileri düzenleyen çerçeve niteliğinde sürekliliği olan bir tip sözleşme olup, bununla sağlayıcı ürünlerinin tamamını veya bir kısmını belirli bir bölgede tekele sahip olarak satmak üzere tek satıcıya bedeli karşılığında göndermeyi, buna karşılık tek satıcı da sözleşme konusu malları kendi adına ve hesabına satarak bu malların satış ve sürümünü artırmak için faaliyet de bulunmayı üstlenmektedir.

Tek satıcılık sözleşmesinin tek satıcı aleyhine haksız şekilde feshedildiği hallerde, tek satıcı sözleşmenin feshinden itibaren bir yıl içinde sağlayıcıdan portföy tazminatı ( diğer adı ile denkleştirme talebi) , kar kaybı tazminatı, yatırımları nedeni ile uğradığı kayıpların tazmini, stoklar nedeni ile bunların iadesi karşılığı bedeli talebini dava konusu edebilir. Denkleştirme talebi, tek satıcının son beş yıllık faaliyeti sonucu aldığı komisyon ve diğer ödemelerin ortalamasını aşamaz. Sözleşme ilişkisi daha kısa bir süre devam etmiş ise faaliyetin devamı sırasındaki ortalama esas alınır.

Franchise: Franchising, franchisor-franchise veren- ve franchisee-franchise alan- denilen
hukuken birbirinden bağımsız iki taraf arasında sözleşme ile yapılır. Franchisor, kendi alanında başarılı olmuş, belirli bir kalite standardını tutturmuş, belirli ayrıcalıkları karşı tarafa veren ve kullandıran, tanınmış bir markadaki ürün ya da hizmetin, işletme sisteminin sahibi, hukuken tamamen bağımsız bir işletmedir. Franchisee ise belirli bir süre ve belirli bir bedel karşılığında franchise verenin ticari markasını, hizmet markasını, know-how’unu, işletme sistemini ve diğer sınaî ve mülkiyet haklarını kullanma hak ve zorunluluğunu üstlenen bağımsız bir işletmecidir. 
.

Ülkemizde hazır yemek (fast food) alanında Mudurnu Chicken, yiyecekte Sagra Special,
Giyimde Limon ve Mudo, hizmet alanında Turyap franchising sisteminin kullanımını
başlatan firmalar olmuşlardır. Türkiye’de ikinci kuşak yani işletme sistemi franchising ile ilk gelişen sektörler hazır yemek (fast food), kozmetik, giyim ve taşımacılık olmuştur. 1986 yılında McDonalds’ın ardından Kentucky Fried Chicken ve Wimpy, Türkiye pazarına girmiştir. 
.